เจ้าเหมียว “บุญบุญ” แมวน้อยแยกขยะแห่งชุมชนศรีจันทร์ จ. ขอนแก่น

หลายคนคงมีภาพฝันถึงเมืองที่น่าอยู่ในแบบของตัวเอง เช่นเมืองที่สะอาดเป็นระเบียบน่ามอง มีสวนสีเขียวเล็ก ๆ ให้พักผ่อนหย่อนใจ หรือเป็นพื้นที่ที่ออกแบบมาโดยการคำนึงถึงคนทุกคน ไปจนถึงมีระบบจัดการขยะที่ดีและมีประสิทธิภาพ      

แต่ไม่ว่าจะเป็นเมืองใหญ่หรือเล็ก เมื่อเมืองค่อย ๆ เติบโต การขยายตัวของประชากรที่เพิ่มมากขึ้น ย่อมทำให้สิ่งอำนวยความสะดวกและปริมาณขยะที่เกิดจากการอุปโภคบริโภคเพิ่มมากขึ้นไปด้วยเช่นกัน โดยหนึ่งในพื้นที่ที่ต้องเผชิญกับปัญหาปริมาณขยะก็คือ “ย่านศรีจันทร์” ศูนย์กลางความเจริญแห่งภาคตะวันออกเฉียงเหนือของจังหวัดขอนแก่น พื้นที่ที่มีความสำคัญทั้งในด้านการค้า การลงทุน การบริการและการท่องเที่ยว รวมถึงการศึกษาและเทคโนโลยีสารสนเทศ ทั้งยังเป็นย่านที่มีคนนอกถิ่นฐานสนใจย้ายมาลงหลักปักฐานจำนวนมาก โดยจากข้อมูลของเทศบาลนครขอนแก่นเมื่อปี 2563 พบว่า จังหวัดขอนแก่นมีปริมาณขยะเฉลี่ยอยู่ที่ 1,210 ตันต่อวัน หรือเฉลี่ยแล้วชาวขอนแก่นทิ้งขยะมากถึง 1.2 กิโลกรัมต่อวัน คิดเป็นร้อยละ 3 ของปริมาณขยะมูลฝอยทั้งประเทศ 

และแม้ว่าจะมีการตั้ง “โรงไฟฟ้าพลังงานขยะ” ซึ่งเป็นโครงการโรงไฟฟ้าขยะชุมชนแบบปิดที่ไม่มีการปล่อยของเสียออกสู่ธรรมชาติ (Zero Discharge) ไม่ว่าจะเป็นมลภาวะทางกลิ่น ฝุ่นละออง หรือแม้กระทั่งนํ้าเสีย พร้อมแนวทางการพัฒนาเมืองสู่การเป็น Smart City ในด้านระบบโครงสร้างพื้นฐานและการคมนาคม แต่ก็ยังมีขยะอีกราว 7.36 ล้านตันที่ถูกกำจัดอย่างไม่ถูกต้อง อีกทั้งยังไม่มีมาตรการหรือนโยบายส่งเสริมให้ประชาชนในพื้นที่ร่วมด้วยช่วยกันแก้ปัญหานี้อย่างจริงจัง เหล่านี้จึงเป็นที่มาของโครงการ “บุญบุญ” หุ่นยนต์แมวน้อยเก็บขยะ

ร้องเหมียว ๆ เดี๋ยวก็มา #แปรรูปขยะไร้ค่าสู่พลังงานไฟฟ้าให้ชุมชน
การพัฒนาหุ่นยนต์เจ้าเหมียวบุญบุญ เกิดขึ้นภายใต้ “โครงการสร้างนวัตกรรมการผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียน หรือ Wonder Waste!” โดยสำนักงานคณะกรรมการกำกับกิจการพลังงาน (กกพ.) และสำนักงานส่งเสริมเศรษฐกิจสร้างสรรค์ (CEA) ร่วมกับผู้เชี่ยวชาญ นักออกแบบ และภาคส่วนต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง รวมไปถึงผู้คนในชุมชนย่านศรีจันทร์ที่เป็นพื้นที่นำร่องโครงการมาร่วมกันระดมพลัง

©boonboonsrichan/facebook.com

บุญบุญ เป็นหุ่นยนต์แมวเก็บขยะที่ช่วยสร้างแรงจูงใจและสร้างการมีส่วนร่วมของชุมชนในการคัดแยกขยะ โดยการนำนวัตกรรมที่พัฒนาจากเทคโนโลยีหุ่นยนต์รับส่งของ (Delivery Robot) มาใช้ และผสมผสานค่านิยมของการชอบทำบุญ ชอบช่วยเหลือผู้อื่นของชาวเมืองขอนแก่นมาเป็นแรงจูงใจในการคัดแยกขยะในพื้นที่ อันเป็นที่มาของชื่อ “บุญบุญ” นั่นเอง ซึ่งกว่าจะมาเป็นบุญบุญนั้น ทีมผู้พัฒนาต้นแบบเริ่มต้นจากการทำความเข้าใจบริบทปัญหาขยะในพื้นที่ และจัดการระดมพลังความคิดด้วยกระบวนการคิดเชิงออกแบบเพื่อการแก้ปัญหาอย่างสร้างสรรค์ร่วมกับประชาชนในพื้นที่ (co-create) โดยมีการทดสอบต้นแบบเบื้องต้นกับกลุ่มเป้าหมาย พร้อมรับความคิดเห็นมาปรับปรุง และพัฒนาให้เป็นต้นแบบที่สมบูรณ์ที่เหมาะสมกับการใช้จริงใน 2 รูปแบบ ที่รองรับการใช้งานใน 2 พื้นที่ที่ต่างกัน คือ “หุ่นยนต์แมวใช้ภายในร้าน” ซึ่งทดสอบรับบริจาคขยะในพื้นที่ร้านรักอัน (Rak An Coffee) เพื่อให้เกิดการรับรู้และสร้างปฏิสัมพันธ์เชิงบวกกับผู้คนในการทิ้งขยะ และ “หุ่นยนต์แมวใช้ภายนอก” ที่ทดสอบการใช้งานบริเวณหน้าร้าน Dot.Limited ซึ่งจะมีขนาดพื้นที่กว้างใหญ่กว่า ส่วนขยะที่เก็บได้โดยเจ้าบุญบุญ ก็จะถูกขนส่งไป 2 สถานที่ ได้แก่ กลุ่มที่ 1 กลุ่มเทศบาล - ส่งขยะไปยังโรงไฟฟ้าขยะขอนแก่น และกลุ่มที่ 2 กลุ่มซาเล้งและคนเก็บขยะ - ส่งขยะเข้าสู่กระบวนการจัดการขยะตามประเภท นอกจากนี้ ก็ยังมีจุดรับขยะจากร้านค้าที่ทำการแยกไว้แล้วตั้งแต่ต้นทาง เพื่อให้มั่นใจว่าขยะทุกชิ้นจะถูกนำไปจัดการต่ออย่างมีประสิทธิภาพ 

©boonboonsrichan/facebook.com

การใช้งานของเจ้าเหมียวก็ง่ายดาย เพียงพูดคุยเหมือนเรียกสัตว์เลี้ยงที่บ้านตามคีย์เวิร์ดที่กำหนดไว้ บุญบุญก็จะเคลื่อนที่เข้ามาให้ทิ้งขยะได้อย่างสะดวกพร้อมแจกความสดใสด้วยดีไซน์น่ารักน่าเอ็นดู ช่วยลดทั้งปัญหาการเข้าไม่ถึงแหล่งทิ้งขยะ เพิ่มแรงจูงใจ และที่ลำตัวของบุญบุญก็ยังทำหน้าที่เป็นจุดให้ข้อมูลการแยกขยะที่ถูกต้องอีกด้วย แถมใครที่ติดใจความน่ารักของน้อง บุญบุญก็ยังมี LINE Official ให้ได้ติดตามภารกิจสุดครีเอทีฟต่าง ๆ ได้อย่างสะดวกสบาย เช่น

• กิจกรรม Boonboon x ขาเทียม ที่ให้บุญบุญช่วยเก็บเศษอะลูมิเนียมสำหรับนำไปส่งต่อผลิตเป็นขาเทียม
• กิจกรรม Boonboon x มินิคอมพิวเตอร์ ให้น้องเหมียวโรบอตช่วยคัดแยกขยะประเภทฝาขวดน้ำ เพื่อนำไปทำเป็นมินิคอมพิวเตอร์สำหรับเด็ก ๆ ในพื้นที่ห่างไกล
• กิจกรรม Boonboon x หมอนสำหรับผู้ป่วยติดเตียง ที่บุญบุญจะไปชวนทุกคนมาร่วมกันคัดแยกขยะหลอดพลาสติก ไปทำเป็นหมอนช่วยกระจายแรงกดทับ     
• กิจกรรม Boonboon x ขวด PET1 ซึ่งบุญบุญได้ไปชวนลูกค้าในศูนย์การค้าเซ็นทรัลพลาซ่า ขอนแก่น มาช่วยกันคัดแยกขวด PET1 สำหรับนำไปจัดทำเป็นชุด PPE ของบุคลากรทางการแพทย์ ภายใต้โครงการ “แยกขวด ช่วยหมอ” เป็นต้น

สำหรับผู้ที่สนใจเรียนรู้เกี่ยวกับการเปลี่ยนขยะเป็นพลังงานด้วยเจ้าบุญบุญหรืออยากติดต่อเพื่อร่วมพัฒนาน้องบุญบุญตัวต่อไปเพื่อสร้างเครือข่ายจัดการขยะที่มีประสิทธิภาพในพื้นที่อื่น ๆ ก็สามารถติดต่อสอบถามรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ LINE Official บุญบุญ หรือที่เฟซบุ๊กเพจ facebook.com/boonboonsrichan

ที่มา : โครงการสร้างนวัตกรรมการผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียน Wonder Waste!

เรื่อง : ปิยะพร สวัสดิ์สิงห์ และ ดุลยกมล บุญพิทักษ์